Một Kỷ Niệm Về Huế

Mùa hè năm 2000 tôi co’ dịp về laị thành phô’ Huế,  chuyê’n đi này tôi dẫn theo đư’a con trai , lu’c đo’ Duy khoảng 12 tuổi, cai’ tuổi bă‘t chuơ’c làm nguơì lơ’n vơi’ tâm hồn của trẻ thơ, cai’ tuổi vô tư nhìn gì cũng thâ’y lạ, cũng hiê’u kỳ, cai’ tuổi chân sa’o nhu’n nhảy vào đơì, hai’ hoa mà sợ hoa tàn , bă‘t bươ’m nhưng mà sơ buơ’m đau.

Tôi co’ hưa’ vơi’ Duy là sẽ dẫn Duy về  Huế khi tôi co’ dịp về laị VN, sẽ dẫn Duy đê’n đâ’t hoàng triều cuơng thổ ngày xưa cuả triều Nguyễn.

Duy đã gặp vua Bảo Đaị ở Paris và nguơì vợ sau cùng của ông , nên râ’t muô’n đê’n nơi ngày xưa ông sô’ng và làm việc ở VN , Duy muô’n so sa’nh vơi’ những lâu đaì , những cung điện của ca’c vua chu’a ở Pha’p và ở Anh, những nơi mà Duy đã đi quạ Còn tôi, lần ghe’ Huế mâ’y năm về truơ’c, Huế đã để laị trong tôi những hình ảnh thật thân tình, hiền hòa và đa’ng nhơ’. Dạo đo’, thơì VN mơi’ mở cửa, trong một dịp tôi dẫn theo một phai’ đoàn Pha’p về VN, khi chu’ng tôi đê’n Huê’ thì trơì đã hơi tôi’, đê’n kha’ch sạn tôi đi vôị xuô’ng quầy tiê’p tân :

- Cô làm ơ n chỉ cho tôi ca’ch đi đê’n điạ chỉ này đuơc không ?

Cô be’ co’ chiê’c răng khểnh khẽ liê’c nhìn điạ chỉ :

- Anh muô’n qua Kim Long hả, anh co’ thể lâ’y xe xi’ch lô đạp ơ ? truơ’c cổng kha’ch sạn. đo’ Mâ’y cô bên Kim Long đẹp lă‘m.

Thật ngạc nhiên về câu noi’ của cô be’ , nhưng tôi cũng chẳng co’ thì giờ để hoỉ taị sao cô ta laị noi’ vơi’ tôi như vậy ?

Ra đê’n cổng kha’ch sạn thì đã co’ nhiều xi’ch lô đạp chào đo’n, tôi đưa địa chỉ cho một anh và nhờ chở qua bên Kim Long, trên đuờng đi, tôi mơi’ hoỉ anh ta taị sao cô be’ ở quầy tiê’p tân laị noi’ vơi’ tôi như vậy ? Anh chỉ ngâm khẽ 2 câu thơ :

Kim Long co’ gai’ mỹ miều,
Trẫm thuơng trẫm nhơ’ trẫm liều trẫm đi .

Tôi chợt hiểu và pha’ ra cuơì. Nê’u anh ta biê’t taị sao tôi muô’n đê’n Kim Long thì chă‘c anh ta sẽ te ‘ bổ ngửạ Tôi giữ im lặng trong suô’t quãng đuờng và để dành thì giờ ngă‘m Huê’ về đêm. Lu’c đê’n Kim Long thì trơì đã tôi’ mịt, đèn đuờng hầu như không co’, chỉ leo lă‘t chu’t a’nh sa’ng hă’t ra từ những con thuyền đậu trên bờ sông Hương .

Đê’n một đoạn đuờng đầy những ổ voi và thật là kho’ đi , anh xi’ch lô không thể đạp xe đuợc nữa, mơi’ xuô’ng xe bảo tôi:

- Anh chịu kho’ đi bộ một chu’t, điạ chỉ mà anh muô’n kiê’m cũng gần đây, độ khoảng trăm thuơ’c nữa là tơi’.

Tôi noi’ anh xi’ch lô ngôì chờ tôi , khoảng 10 phu’t tôi sẽ ra và nhờ anh chở tôi về laị kha’ch sạn.

Khi về laị kha’ch sạn, tôi noi’ đùa vơi’ anh xi’ch lô đạp :

- Ngày xưa trẫm mà liều đi vào buô ?i chiều tôi’ như thê’ này thì làm sao mà trẫm biê’t đuợc đẹp xâ’u ?

Anh trả lơì :

- Biê’t chư’ anh, vì ai cũng đẹp cả Con gai’ Kim Long nổi tiê’ng mà.

Tôi về laị kha’ch sạn cũng vừa lu’c moị nguơì sưả soạn đi ăn ở một tiệm ăn gần đo’. Trong lu’c tâ’t cả moị nguơì đang ăn uô’ng , một nguơì đàn bà co’ lẽ là chủ nhà hàng mang đê’n cho tôi một đĩa mă‘m tôm chua , rau sô’ng …rôì nhỏ nhẹ noi’:

- Tôi mơì anh dùng thử mo’n tôm chua này, nhà hàng làm đo’.

Râ’t ngạc nhiên về thai’ độ hiê’u kha’ch này, hơn nữa bà chỉ mang ra cho co’ môĩ mình tôi trong khi tôi đi chung vơi’ khoảng 30 ngươì, toàn là nguơì Pha’p, và từ lu’c rơì phi truờng Charles de Gaulle đê’n giờ tôi chỉ dùng toàn tiê’ng Pha’p, ngay cả khi đê’n phi truờng Nội Baì và những ngày ở Hà nội tôi cũng không co’ noi’ tiê’ng VN.

- Ca’m ơn chị nhe’. Nhưng sao chị biê’t tôi là nguơì VN

- Tôi đoa’n thê’, vì tôi còn nghe đuợc chu’t tiê’ng Pha’p, nên đoa’n anh là từ ở bên đo’ về. Tôi cũng co’ nguơì chu’ qua bên â’y từ năm 54. Hiện chu’ â’y đang sô’ng và làm việc ơ ? Paris

Mâ’y nguơì đi chung phai’ đoàn thâ’y tôi co’ thư’c ăn riêng nên nhao nhao lên :

- Không đu’ng nha M, taị sao chỉ co’ mày đuợc ăn . Cai’ này là kỳ thị nha ..

- Tao đâu co’ biê’t đâu ? Nguơì ta mơì tao dùng thử mà. Không phai ? kỳ thị đâu, tình nguơì đo’.

- Tuị tao là gì ?

- Thì tình đồng huơng vậy, chiụ chưa ?

Tôi chia cho những nguơìbên cạnh mỗi nguơì một chu’t mă‘m tôm chua ăn thử.  Cả  đa’m đều khen ngon và tôi hư’a sẽ goị mo’n ăn này vào ngày mai cho moị nguơì.

* * *

Ơ ? Paris, Duy đã biê’t vua Bảo Đaị vì thỉnh thoảng vẫn gặp ông ở gia đình bên ngoaị . Bảo Đaị lu’c cuô’i đơì sô’ng vơi’ một nguơì đàn bà Pha’p, họ sô’ng trong một khu chung cư ở quận 16 vơi’ tiền trợ câ’p của chi’nh phủ Pha’p.

Ông bà ngoại của Duy vẫn thuờng mơì vua Bảo Đaị và bà vợ Pha’p đê’n nhà dùng cơm, gia đình ngoaị của Duy truơ’c kia cũng đã co’ một thơì sô’ng ở Huế, bà laị co’ khiê’u về chuyện bê’p nu’c nên nâ’u ăn râ’t ngon, râ’t co’ tiê’ng ở Paris . Thuờng thì những bữa ăn vơi’ vua Bảo Đaị đều đuợc bà chê’ biê’n, bày biện theo lôi’ ăn Huê’. Tôi nghĩ chă‘c vua Bảo Ddaị vẫn thi’ch dùng những mo’n ăn đặc biệt của cung đình xưa, và những mo’n này thì chă‘c chă‘n là vợ ông không thể nào làm đuợc.
Vua Bảo Đaị râ’t it’ noi’, hầu như không noi’ thì đu’ng hơn. Không bao giờ ông trả lơì những câu hoỉ về khỏang thơì gian lịch sử mà ông là chư’ng nhân. Tôi co’ hoỉ ông về NĐ, ly’ do taị sao ông laị chọn NĐ ra làm thủ tuơ’ng, và ông co’ hôi’ hận không ? Ông chỉ ậm ừ cho qua và câu hoỉ này maĩ maĩ vẫn là câu hoỉ mà tôi sẽ chă ?ng bao giờ co’ đuợc một câu trả lơì chi’nh xa’c.

Những lần gặp gỡ vua Bảo Đaị, chi’nh là những nguyên nhân thu’c đẩy ti’nh tò mò của tâm hồn đư’a be’ muô’n về Huê’, muô’n tìm hiểu thê’ nào là đơì sô’ng của một vị vua Việt nam thơì truơ’c, mà Duy đã đuợc nghe kể trong những lơ’p học tiê’ng Việt ở Paris . Lần truơ’c khi tôi đi Huế về cũng thế , Duy co’ hoỉ tôi chỗ ở của vua Bảo Đaị bên Việt nam co’ giô’ng Chateau de Versailles của Louis 14 hay Buckingham Palace của nữ hoàng Anh không ?

Thật tình thì tôi không co’ câu trả lơì, nhưng cũng phaỉ noi’ lâ’y lê :

- Chỗ vua chu’a ở mà con, ngày xưa cũng đẹp lă‘m, nhưng nay thì đã đổ vỡ gần hê’t vì chiê’n tranh.

* * *

Bên Ngoài Lăng Khải Định

Đê’n phi truờng Ddà Nẵng, chu’ng tôi thuê taxi về Huế, đuờng đi lu’c đo’ chưa làm nên râ’t kho’ đi, phần lơ’n trên đuờng là ô ? voi chư’ không phai ? ô ? gà nữạ.  Đê’n Hue ^’ vào chập tôi’, từ kha’ch sạn bên này sông nhìn qua thành nôị lu’c lên đèn râ’t là đẹp, co’ chu’t yên ả nhẹ nhàng của giòng sông Hương lặng lờ quyện lẫn vơi’ thành qua’ch cổ xưạ

Sa’ng hôm sau tôi dẫn Duy đê’n hoàng cung xưa kia của nhà Nguyễn, chu’ng tôi đã đi từ ngọ môn quan, điện Thai’ hoà, sân Đai triều nghi, điện Cần Cha’nh, Duỡng tâm điện, cầu Trung đạo, hồ Thai’ dịch ..những vê’t ti’ch năm xưa đang đuợc Unesco cho tiền để trùng tu lai.. Tôi không biê’t ngân sa’ch để tai’ thiê’t laị co’ nhiều lă‘m không ? nhưng kê’t qủa thì co’ vẻ không mâ’y lạc quan và râ’t chậm.

Sang ngày thư’ 2, chu’ng tôi thuê một chiê’c taxi đi thăm ca’c đền đaì của những vị vua nhà Nguyễn : Tự Đư’c, Thành Thai’, Khaỉ Định …đê’n trưa thi tôi dẫn Duy đê’n một tiệm ăn dân giả của Huê’ , ở đây, Duy chư’ng kiê’n đuợc tận mă‘t ca’ch làm những ba’nh bột lọc, ba’nh nậm, ba’nh la’ .. những mo’n ăn đặc sản của Huê’, và sau này Duy noi’ vơi’ tôi đo’ là bữa ăn mà Duy thi’ch nhâ’t trong những ngày đi chơi ở VN .

Đèo Hải Vân

Sau khi ăn trưa xong, điểm đê’n kê’ tiê’p là chùa Thiên Mụ, chùa Thiên Mụ đuợc xây trên một ngọn đồi co’ tên là Hà Khê, tả ngạn của sông Huơng, chùa Thiên Mu là ngôi chùa cổ nhâ’t ở miền nam VN, chùa đuợc xây vào thơì của chu’a Nguyễn Hoàng , tục truyền khi chu’a Nguyễn vào đê’n Huê’, nghe nguơì dân đồn vơi’ nhau rằng : co’ một nguơì đàn bà mặc quần lục, a’o đỏ, đêm đêm từ trên trơì hiện xuô’ng và ba’o rằng sẽ co’ một vị Chu’a đê’n lập chùa ơ ? đâỵ Vì tin vào điềm mộng này mà chu’a Nguyễn đã cho lệnh xây ngôi chùa này vào đu’ng chỗ mà nguơì dân làng đuợc ba’o mô.ng.

* * *

Xe ngừng truơ’c cửa chùa, chu’ng tôi buơ’c lên chừng vaì nâ’c thang là thâ’y nơi để đaị hồng chung, nơi sản xuâ’t tiê’ng chuông mà những nguơì con của Huê’ dù sau này co’ lưu lạc nơi đâu cũng không thể quên :

Gio’ đưa càng tru’c la đà,
Tiê’ng chuông Thiên Mụ canh gà Thọ Xuơng
Ai về cho nhă‘n sông Huơng
Muô’n thăm thôn Vĩ , mà ngaị đuờng qua’ xa …

Tôi râ’t thi’ch tên những địa danh ở Hue ^’ như Vĩ dạ, Nam dao, Ngự Bình, Đông Ba, Truờng Tiền …. Nguơì Hue ^’ co’ ca’ch dặt tên những danh từ riêng thật haỵ Đê’n Hue ^’, không hiểu taị sao tôi thuờng cảm nhận như co’ chu’t buồn buồn nào đo’ vuơng ở trên mă‘t của những con nguơì sô’ng ở vùng đâ’t của vua chu’a nhưng lă’m chuyện tai uơng này :

- Ngày xưa mưa rơi thì sao ? bây chừ nghe mưa laị buồn…

Nghe noi’ đê’n Huê’ mà vào mùa mưa thì sẽ hê’t thi’ch mưa, nhưng nê’u nguơì co’ chu’t tâm hồn đồng cảm vơi’ đâ’t trơì thì sẽ làm đuợc những a’ng thơ và những bản tình ca để đơì.

* * *

Chùa Thiên Mụ

Tôi kể sơ cho Duy nghe về sự ti’ch taị sao co’ tên là Thiên Mụ, co’ lẽ câu chuyện tôi kể không mâ’y hâ’p dẫn chu’ be’ lă‘m, tôi đo’an thê’ vì thâ’y chu’ be’ co’ vẻ lơ đãng nhìn vào tha’p Phuơ’c Duyên ở bên cạnh, cũng may cho tôi là lu’c đo’ tôi thâ’y bo’ng da’ng một nguơì co’ vẻ là thầy tri kha’ch của chùa , tôi mơi’ đê’n gặp thầy và noi’ :

- Con đang giảng cho cha’u nghe về sự ti’ch của chùa Thiên Mụ, như ng vì không biê’t rõ nên mong thầy giảng laị cho cha’ụ

Thầy chi ? tay vào một vị sư kha’c và noi’ :

- Anh co’ thê ? đê’n nhờ thầy trụ trì, thầy đang đư’ng noi’ chuyện vơi’ khac’h kia kìa..

Tôi rủ Duy đê’n gặp thầy trụ trì và sau khi đuợc biê’t là chu’ng tôi từ Paris về thăm Huê’, thâ’y Duy noi’ đuợc tiê’ng Việt soĩ nên thầy râ’t hoan hỷ kể cho Duy nghe những sự ti’ch, những huyền thoaị về việc xây chùa , cũng như một vaì biê’n cô’ dã xa ?y ra nơi đây, thầy dẫn chu’ng tôi đi vào bên ca’nh trai’ của chùa và chỉ cho xem chiê’c xe mà hòa thuơng Thi’ch Quảng Ddư’c đã dùng lần cuôi’ cùng truơ’c khi ngaì tự thiêụ.

Sau đo’, thầy dẫn chu’ng tôi đi vào bên trong, thầy rủ chu’ng tôi đê’n một cai’ am do học trò của thầy làm cho thầy, lu’c đo’ tôi mơi’ biê’t pha’p danh của thầy , cũng như mơi’ biê’t thầy mơi’ ở tù ra cùng vơi’ linh mục Nguyễn văn Ly’.

Thầy tiê’p chu’ng tôi kha’ lâu, những câu hoỉ về đơì sô’ng ở Pha’p, ở VN, ở trong tù của thầy, tôi hoi ? thầy về Phật pha’p và nhâ’t là về thơ văn, thầy co’ một tri’ nhơ’ thật tuyệt vơì, những baì thơ cu ?a thầy Tuệ Sỹ, Buì Gia’ng , Tri’ Haỉ cũng như cu ?a thầy làm trong tù .. đuợc thầy tri’ch đọc làm cho chu’ng tôi quên cả giờ giâ’c. Maĩ đê’n khi một thầy tri’ giả đê’n mơì chu’ng tôi ra nhà kha’ch dùng cơm tôi’, lu’c đo’ cũng đã hơn 6H chiềụ

Hôm đo’, chu’ng tôi đuợc dùng ba’nh canh chay ở chùa, thầy trụ trì ngôì bên cạnh chu’ng tôi và noi’ vơi’ Duy :

- Con đê ? y’ mà xem, ở đây không co’ ruôì, ruôì no’ không thi’ch ăn chaỵ

Duy trả lơì:

- Con biê’t mà, ở bên Pha’p cũng thê’, con cũng không co’ thâ’y ruôì ở thiền đuờng.

Sau khi ăn xong, thầy trụ trì mơì chu’ng tôi ra xem tập võ ngoaì trơì, lơ’p học đuợc dạy ngay trên sân chùa do những học trò của thầy trụ trì đư’ng ra đảm tra’ch, những võ sinh là những đưa’ be’ sinh sô’ng chung quanh chùạ Thâ’y co’ kha’ch lạ, những võ sinh như cô’ trổ taì cho chu’ng tôi xem những gì đã học đuợc, nào đa’, nào lăn , rôì lộn nhưng thân mình thì không bao giờ chạm đâ’t.

Nhìn những đư’a be’ tập võ trong một hoàn cảnh thiê’u thô’n như vậy, chẳng co’ tatami, chẳng găng tay, chẳng dụng cụ bảo vệ chân và chỗ ki’n . Duy không ngơ’t vỗ tay ta’n thuởng và thi’ch thu’ theo doĩ .

Thầy trụ trì hoỉ Duy :

- Con co’ thi’ch học võ không ?
- Dạ, thưa thầy co’.
- Con co’ muô’n về đây học không ? Vào lu’c con nghỉ hè đo’, con xin ba con cho con về đây 3 tha’ng, thầy sẽ dạy cho con.

Duy quay qua tôi noi’ bằng tiê’ng Pha’p :
- Je veux bien, mais je veux rester à l’hôtel.

Tôi cuơì và dịch laị cho thầy trụ trì (hơi kha’c đi một chu’t) :
- Duy muô’n về học vơi’ ca’c em ở đây nhưng mà phaỉ co’ papa đi theọ

Gần 8H tôi’ chu’ng tôi mơi’ ra khoi ? chùa, một buôỉ chiều thật đa’ng nhơ’ cho cả 2 cha con chu’ng tôị

Thành Nội

Rơì khoỉ chùa Thiên Mụ , tôi không biê’t Duy đang nghĩ gì? Co’ lẽ đang miên man nghĩ laị những chặng đuờng đã đi qua, hay nhơ’ laị những đư’a be’ trong lơ’p học võ rôì so sa’nh vơ’i lơ’p học yoseiken budo ở bên Pha’p? Rơì chùa, Duy vẫn chân sa’o hồn nhiên theo tôi ra chỗ xe taxi đã chờ sẵn .

Riêng tôi, những hình ảnh về cuộc đơì trong tù của thầy trụ trì laị hiện ra trong đầu, rôì tôi tự hoỉ taị sao trong suô’t thơì gian từ lu’c tôi gặp thầy cho đê’n khi từ giã , tôi vẫn chỉ thâ’y trong a’nh mă‘t của thầy sự bao dung, chân thật, đầy ă‘p thuơng yêu , không một pha’p đôi’ đaĩ:

Trong a’nh mă‘t đo’, tôi biê’t, những cơn bão của oa’n hờn, của khổ đau, của mưa nă‘ng đã đi qua , nhưng taị sao no’ chẳng thể trụ laị như nhục nhãn của nguơì đơì thuờ ng , co’ lẽ đo’ là nhờ vào tri’ tuệ , công lao tu tập và ti’nh từ bi của thầỵ

NVM - Paris 18/03/2008